Tarihçe

Kuyumculukta hammadde olarak en çok kullanılan madde altındır. 20. yüzyıla kadar en fazla altın üretimi yapan ülke Güney Afrika Cumhuriyeti’dir. 1970 yılında Güney Afrika yıllık 1.000 ton altın üretmiştir ancak zamanla Güney Afrika’nın üretim miktarı azalmış, Güney Afrika’nın yerini Çin, Rusya, Avustralya ve ABD almıştır. Dünya toplam altın üretiminin en üst seviyeye ulaştığı yıl 2014 yılıdır. 1990 yılı itibarıyla altın üretimi 2.000 tonu aşmıştır.

2000 yılında küresel kuyumculuk sektörünün yarattığı toplam gelir yaklaşık olarak 113 milyar dolar iken bu rakam 2005 yılında 146 milyar ve 2012 yılında yaklaşık 210 milyar dolara çıkmıştır. Kuyumculuk ve değerli taş üretimi, Güney Afrika, Kanada, Avustralya ve Rusya gibi ülkelerde hammadde madenciliği ile başlayan Çin, Hindistan, Türkiye ve Tayland gibi ülkelerde de bu ürünlerin işlenmesiyle tamamlanan bir süreçtir.3 2014 yılında altın üretiminde Çin, Avustralya, Rusya, ABD ve Peru ilk 5 ülke arasında yer almaktadır. Tablo 2’de görüldüğü üzere 2014 yılında 2013 yılına göre Dünya altın üretimde yaklaşık %2’lik artış gerçekleşmiştir. Altın üretiminde en yüksek artış Kanada, Arjantin, Kazakistan’da yaşanırken; ABD, Peru, Şili ve Güney Afrika’da dikkate değer düşüş gerçekleşmiştir. Altın üretiminde ilk 20 ülke sıralamasına girmemesine rağmen 2013-2014 yılı arasındaki değişim oranı göz önüne alındığında Moğolistan’da %71 ve Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde %58 oranında artış yaşanmıştır.

Dünya altın rezervi 2015 yılının ikinci çeyreği itibarıyla 31.949 ton olup rezervlerin karşılığı yaklaşık 1.219 milyar dolardır. ABD, 8.133 tonla dünyanın en fazla altın varlığına sahip ülke iken, Türkiye, 504 tonla bu kategoride14’üncü sırada yer almaktadır

Altın fiyatları son 10 yılda dalgalı bir seyir izlemektedir. 2005 yılında 444,5$/ons olan altın fiyatında 2008’de yaşanan küresel ekonomik krize rağmen sürekli artış kaydedilmiş ve 2012 yılına kadar sürekli artış gerçekleşmiştir. Ancak bu tarihten sonra altın fiyatları yeniden düşmeye başlamış ve 2014 yılı sonuna kadar düşüş trendi devam etmiştir. 2014 yılı sonu itibarıyla gümüş fiyatı 1.266,4$/ons’a kadar gerileyerek 2010 yılı seviyelerine düşmüştür.

Altın arzı denildiğinde madenden altın çıkarılması ile birlikte merkez bankalarında bulunan altının satışı, kuyumculuk ve diğer endüstri alanlarından geri dönüşümü sağlanmış altın olarak tanımlanan hurda altın akla gelmelidir. Altın madencilik endüstrisinde yeni kaynak bulma sıkıntısının yaşanması, altın çıkarma maliyetlerinin yükselmesi altının arzının düşmesine neden olan unsurlardır. Altın madenciliğinde fiyatların artması, merkez bankalarının elindeki altın oranının artması altın fiyatlarını doğrudan etkilemekte ve fiyatların yükselmesine neden olmaktadır. Dünya’da toplam altın arzı verileri incelendiğinde, toplam arzın yaklaşık %71’ini maden arzının, yaklaşık %39’unu geri dönüştürülmüş altın arzının oluşturduğu görülmektedir.

Altın talebini; mücevherat imalatından kullanılan altın, teknoloji amaçlı kullanılan altın ve yatırım/finans alanında kullanılan altın oluşturmaktadır. Altın talebini etkileyen faktörler ekonomik sıkıntılar ve politik belirsizliklerdir. Bu tip durumlarda altın güvenli yatırım aracı olarak görülür ve talep artışı yaşanır. Yaşanan talep artışı da altın fiyatlarını etkiler. 2014 yılında mücevherat imalatında kullanılan altının toplam talep içerisindeki payı yaklaşık %56, teknoloji amaçlı kullanılan altının payı yaklaşık %8 ve yatırım/finans amaçlı kullanılan altının payı yaklaşık %36’dır. Yatırım/finans amaçlı kullanılan altının kaynağı fonlar, merkez bankası alımlarıdır.

Mücevherat sektöründe talep edilen toplam altın miktarı yıllar içerisinde inişli çıkışlı bir seyir izlemektedir. (Tablo 7) 2008 yılında yaşanan küresel kriz ile birlikte 2009 yılında altın miktarında ciddi bir düşüş kaydedilmiştir. 2010 yılında artış ivmesi yaşanırken, 2011 ve 2012 yıllarında tekrar düşüş yaşanmıştır. Yaşanan bu düşüş ile 2009 yılındaki seviyeye inilmemiş olsa da 2009 yılından sonraki en düşük rakamlara ulaşılmıştır. Ancak 2013 yılında bir önceki yıla oranla %41’lik bir artış ile son 10 yıl içerisinde en yüksek değerin ulaşıldığı 2005 yılı rakamına yaklaşılmıştır. 2013 yılında yaşanan bu artış 2012 yılında Çin’de ticaret dengesinin beklentinin oldukça üstünde gerçekleşmesinden kaynaklanmaktadır. Mücevherat sektöründe altının yıllar içerisindeki toplam değerinde genel olarak sürekli artış yaşanmıştır.

Kaynak; Türkiye Kalkınma Ajansı